اختلال وسواس فکری یا OCD یک اختلال رایج در بین تمام سنین است. کودکان و نوجوانان نیز از این قاعده مستثنی نیستند و در هر مرحله از زندگی بسته به عوامل مختلفی می توانند تحت تاثیر آن قرار گیرند. اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان وضعیتی است که در آن کودک شما با احساساتی مانند ترس، اضطراب و افکار ناخواسته مواجه می شود. نگرانی اغلب ناشی از وسواس است و به اشکال مختلف خود را نشان می دهد. در ادامه همراه ما باشید.

اختلال وسواس فکری عملی در کودکان

اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان یکی از اختلالات اضطرابی است که در بسیاری از کودکان بروز می کند. این نوع اختلال در کودکان به صورت ترس، احساسات و افکار منفی و رفتارهای وسواس گونه خود را نشان می دهد. این نوع بیماری می تواند عملکرد روزانه کودک را به طور جدی تحت تاثیر قرار داده و رشد او را مختل کرده و مشکلات زیادی را ایجاد کند.

از آنجایی که بروز چنین اختلالاتی در کودکان حاکی از وجود اضطراب پنهان است، اختلال وسواس فکری عملی و اضطراب در کودکان باید جدی گرفته شود. در این زمینه نقش والدین بسیار پر رنگ و برجسته می شود. از آنجایی که کودکان از ماهیت رفتارهای وسواسی و افکار وسواسی خود آگاه نیستند، در ابراز عواطف و احساسات خود با مشکل مواجه می شوند.

بنابراین لازم است والدین علائم اختلال وسواس فکری را در فرزندان خود درک کرده تا بتوانند هر چه زودتر مداخله درمانی را برای فرزندان خود آغاز کنند. شایان ذکر است که در اغلب موارد، تردیدها و نگرانی های کودکان ناشی از وسواس بی پایان است و والدین نمی توانند از بروز این نگرانی ها جلوگیری کنند.

بر این اساس، وجود این نگرانی ‌ها منجر به بروز رفتارهای تکراری و مشکلات رفتاری در کودکان می ‌شود که نتیجه‌ ای جز آسیب‌ های عملکردی و پریشانی کودک ندارد. در این زمینه، توجه به این نکته ضروری است که اختلال وسواس فکری در دوران کودکی، به عنوان یک اختلال اضطراب رایج، باعث می‌شود کودکان به طور مکرر به کار های خطرناک، کارهای زشت و منزجر کننده، آسیب رساندن به خود، نگرانی در مورد رویدادهای خطرناک و آلودگی و سایر مسائل تمرکز کنند. اینها افکار آزاردهنده و ناراحت کننده ای هستند که به طور خودکار در ذهن کودک شکل می گیرند.

علائم اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان

داشتن OCD به معنای داشتن افکار وسواسی، رفتارهای اجباری یا هر دو است. نمونه هایی از علائم اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان عبارتند از:

• افکار، تکانه ها یا تصاویر ناخواسته مکرر که باعث اضطراب یا پریشانی می شود.
• نیاز مکرر به فکر کردن یا گفتن چیزی، مانند شمردن یا تکرار کلمات بی‌صدا یا با صدای بلند.
• انجام مکرر کاری با اجبار. به عنوان مثال، وسواس شستن دست ها، قرار دادن اقلام به ترتیب خاص، یا بررسی مکرر کار ها، مانند قفل شدن درب.
• اجبار به انجام مکرر کاری طبق قوانین خاصی که برای رهایی از وسواس فکری باید به شدت رعایت شود.

کودکان این رفتارها را انجام می دهند، زیرا فکر می کنند که از اتفاق بدی جلوگیری می کند یا احساس بهتری در آنها ایجاد می کند. با این حال، این رفتار اغلب با خطر واقعی رویدادهای نامطلوب همراه نیست، یا رفتار افراطی است. مثل شستن دست ها چند بار در ساعت.

یک تصور غلط رایج این است که اختلال وسواس فکری به معنای سازماندهی واقعی است. گاهی اوقات، رفتارهای این اختلال ممکن است شامل نظافت باشد، اما بسیاری از اوقات، افراد مبتلا به OCD بیشتر بر انجام کارهایی که باید بارها و بارها انجام شود تمرکز می کنند تا سازمان.علاوه بر این، وسواس ها و اجبارها ممکن است در طول زمان تغییر کنند.

راه های تشخیص اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان

به طور معمول راه های تشخیص اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان توسط روانپزشک قابل تشخیص است. پزشکان می توانند این اختلال را با حرکات مداوم و تکراری و همچنین درد و اضطراب تشخیص دهند.

برخی از توصیفات علائم می تواند به طور موثر اختلال وسواس فکری- عملی را در کودکان تشخیص دهد:

1. انجام تکالیف: کودکان مبتلا به OCD اغلب زمان زیادی را صرف انجام تکالیف می کنند. این کودکان اغلب یک مسئله را چندین بار حل و فصل می کنند و ممکن است یک خط را چندین بار بخوانند.
2. دستان خود را بشویند: این کودکان به قدری دست های خود را می شویند که پوست آنها ترک می خورد.
3. مصرف مواد مخدر: گاهی این افراد به ویژه در سنین نوجوانی برای کنترل و حفظ آرامش از مواد مخدر استفاده می کنند.
4. اختلالات خواب: از آنجایی که افراد مبتلا به OCD رفتارهای اجباری قابل توجهی را در بسیاری از فعالیت های روزانه از خود نشان می دهند، این افراد اغلب باید قبل از رفتن به رختخواب روال خاصی را طی کنند. این می تواند منجر به ایجاد افکار مزاحم و وسواسی در هنگام خواب و منجر به اختلالات خواب در این بیماران شود.

درمان اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان

اولین قدم در درمان اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان، ارزیابی با یک متخصص سلامت روان است.ارزیابی کامل توسط یک متخصص مشخص خواهد کرد که آیا اضطراب یا پریشانی کودک شما شامل خاطراتی از یک رویداد آسیب زا است که واقعاً رخ داده یا اینکه ترس او ناشی از افکار یا باورهای دیگر است.

متخصصان سلامت روان همچنین باید تعیین کنند که آیا فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری سابقه فعلی یا گذشته اختلال تیک دارد یا خیر. اضطراب یا افسردگی و رفتار مخرب نیز ممکن است با OCD رخ دهد.

گزینه های درمانی شامل رفتار درمانی و دارو درمانی است. رفتار درمانی، به ویژه درمان شناختی رفتاری، می تواند به کودکان کمک کند تا افکار منفی را به افکار مثبت و مؤثرتر تبدیل کنند و منجر به رفتارهای مؤثرتر و کارآمدتر شوند. رفتار درمانی برای OCD می تواند به تدریج کودکان را در یک محیط امن در معرض ترس های خود قرار دهد. این موضوع می تواند به آنها کمک کند تا متوجه شوند که اگر این رفتارها را انجام ندهند، اتفاق بدی نمی افتد و در نهایت از اضطراب آنها می کاهد.

رفتار درمانی به تنهایی ممکن است موثر باشد، اما برخی از کودکان به ترکیبی از رفتار درمانی و دارو نیاز دارند. با مشارکت در روند درمان، خانواده ها و مدارس می توانند به کودکان کمک کرده تا استرس را مدیریت کنند و بیاموزند که چگونه بدون افزایش تصادفی احتمال بروز مجدد OCD یا رفتارهای فکری، به طور حمایتی پاسخ دهند.

اکثر کودکان مبتلا به اختلال وسواس فکری را می توان با ترکیبی از روان درمانی (به ویژه تکنیک های رفتاری شناختی) و برخی داروها، مانند مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRIs) به طور موثر درمان کرد. حمایت خانواده و آموزش نیز نقش حیاتی در موفقیت درمان دارد. کمک گرفتن از روانپزشک کودک و نوجوان هم برای درک بهتر مشکلات پیچیده ناشی از OCD و هم برای دریافت درمان مهم است.

پیشگیری از اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان

مشخص نیست که چرا برخی از کودکان به اختلال وسواس فکری-عملی مبتلا می شوند. ممکن است عوامل بیولوژیکی و عصبی در رشد آن وجود داشته باشد و برخی از کودکان مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی نیز به سندرم توره یا سایر اختلالات تیک مبتلا باشند.

برخی تحقیقات نشان می دهد که مشکلات سلامتی در دوران بارداری و زایمان ممکن است احتمال اختلال وسواس فکری را در کودکان افزایش دهد که یکی از دلایل مهم حمایت از سلامت زنان در دوران بارداری است که می توان در پیشگیری از اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان از آن نام برد.

رابطه اختلال وسواس فکری-عملی با کودکان

بدون اغراق می توان گفت که ظهور وسواس در کودک نه تنها مشکلات و چالش های زیادی را برای زندگی او به همراه دارد، بلکه زندگی خانوادگی او را نیز به همراه دارد. در رابطه اختلال وسواس فکری-عملی با کودکان، کودک زمان و انرژی زیادی را صرف انجام رفتارهای تکراری می کند. این مشکل باعث می شود کودک از انجام کارهای دیگر دست بکشد و از زندگی خود لذت نبرد.

علاوه بر این، این دسته از کودکان به دلیل ناتوانی در کنترل اعمال و افکار تکراری، علاوه بر احساس شدید شکست و گناه، از عزت نفس پایین نیز رنج می برند. از آنجایی که کودکان مبتلا به OCD به دلیل انجام کارهای تکراری وقت کافی ندارند، بیشتر اوقات تحت استرس شدید قرار دارند. از سوی دیگر، برای کودکان مبتلا به OCD، آنها به دلیل افکار مزاحم بسیار رنج می برند.

عواقب اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان

عواقب اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان شامل موارد زیر است:

مشکلات مدرسه

به عنوان مثال، اگر کودکی تکالیفش را بیش از حد انجام دهد، در اولین بار که شکست می خورد، عصبانی می شود.

قادر به انجام کارها نیست

به عنوان مثال، کودکان تا زمانی که تکالیف مدرسه خود را به پایان نرسانند، به مدرسه یا به رختخواب نمی روند.

مشکلات جسمی

اختلال وسواس فکری عملی زمانی است که کودک بیش از آن که احساسات اضطراب نشان دهد درگیر رفتارهای تشریفاتی می شود، بنابراین به صورت استرس و اضطراب در اشکال روان تنی مانند تحریک روده، درد معده، تهوع صبحگاهی یا کم خوابی ظاهر می شود.

معضلات اجتماعی

کودک بیشتر وقت خود را صرف افکار و رفتارهای وسواسی می کند و زمانی برای معاشرت با دوستان و تعامل اجتماعی ندارد.

احساس منفی

کودکان نگران متفاوت بودن با دوستان و خانواده یا از دست دادن کنترل رفتار خود در جمع هستند و کاری انجام می دهند که باعث خنده آنها شود.

شخصیت روان رنجور

گاهی اوقات OCD با حساسیت یا تحریک پذیری بالا و تحمل کم برای شکست همراه است که نوعی اختلال شخصیت به شمار می‌رود.

روش های کمک به کودکان مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی

مشاوران مراحل زیر را در خصوص روش های کمک به کودکان مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی تمرین می کنند، می توانید با آنها آشنا شوید و در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر با مشاور کودک کلینیک صحبت کنید.

در طول بازی درمانی، مشاوران برای درمان OCD کودک شما اقدامات زیر را انجام می دهند:

1. کودکان تفاوت بین اعمال و افکار را یاد می گیرند. این مرحله بسیار مهم است زیرا اساس درمان OCD است.
2. کودکان یاد می گیرند که انسان نمی تواند افکار خود را کنترل کند.
3. کودکان یاد می گیرند که افکار خودانگیخته خود را تشخیص دهند.
4. کودکان به تدریج احساسات خود را شناسایی می کنند و تفاوت بین گناه، غم، شرم و ترس را درک می کنند.
5. درک فاصله بین افکار و اعمال برای کودکان بسیار مهم است. از آنجایی که کودکان معتقدند افکار برابر با اعمال هستند و اگر فکری به ذهنشان خطور کند همان عمل است، این مشکل آنها را بسیار مضطرب می کند و سعی می کنند فکر را کنترل کنند.
6. کودکان یاد می گیرند که انجام تکالیف این افکار را قوی نگه می دارد، در حالی که انجام ندادن تشریفات باعث از بین رفتن افکار وسواسی می شود.
7. کودکان یاد می گیرند که چگونه با ترس کنار بیایند و در برابر تشریفات مقاومت کنند. کودکان در مورد احساسات و نحوه مدیریت اضطراب ناشی از انجام ندادن رفتارهای فیزیکی فکری یاد خواهند گرفت و با کمک یک درمانگر رهایی عاطفی را تجربه خواهند کرد. یادگیری این مهارت ها به توقف چرخه اختلال وسواس فکری کمک می کند.
8. اگر وسواس منجر به کاهش شدید عملکرد تحصیلی یا محدود شدن روابط اجتماعی کودک شود. روانشناس کودک او را به متخصص روانپزشک توصیه کرده و برای کودکانی که نیاز به درمان دارویی دارند، استفاده از دارو بهتر می تواند بر وسواس آنها غلبه کرده و راه های بهتری برای سازگاری با محیط پیدا کند.

کلام اخر

به طور کلی علت اصلی اختلال وسواس فکری در کودکان و نوجوانان ناشناخته است، اما گاهی با فعالیت بدنی والدین تشدید می شود و گاهی ریشه ژنتیکی دارد.اما در هر صورت اگر فرزندتان از OCD رنج می برد سعی کنید با او برخورد مناسبی داشته باشید و با پزشک یا مشاور متخصص مشورت کنید.

مشکل اساسی بسیاری از خانواده‌ها این است که ناراحتی‌های روانی یا عملی را دور از کودکان و نوجوانان خود می‌دانند و از مراجعه به مشاور یا پزشک خودداری می‌کنند. در عین حال این وسواس در بین کودکان و نوجوانان در سنین مختلف رایج است و بهتر است برای داشتن زندگی سالم و خلق و خوی خوب به سلامت روان کودک خود توجه کنید.