ترس مرضی یا همان فوبیا نه تنها در بزرگسالان بلکه در کودکان نیز به وجود می آید. در واقع اگر این اختلال در کودکی درمان نشود می تواند تا بزرگسالی فرد نیز ادامه بیابد. فوبیا یک ترس غیر واقعی است که هیچ دلیل یا منطقی برای آن وجود ندارد. فرد مبتلا معمولا از اجسام، اشیاء یا یک موقعیت، بی دلیل هراس دارد. برای همه افراد ترس وجود دارد اما افرادی که دچار اختلال فوبیا نیستند می توانند بر ترس خود غلبه کرده و ان را کنترل کنند.

می توان گفت ترس بخشی از زندگی کودکان است. ممکن است ترس های متفاوت در سنین مختلف به سراغ آن بیاید. آنها در آغاز زندگی تاز صدای بلند هراس دارند و از 6 ماهگی به بعد از افراد غیر آشنا می ترسند. این گونه ترس ها برای کودکان امری طبیعی و همانطور که گفته شد بخشی از زندگی آنها است. اگر کودک شما از اختلال فوبیا رنج میبرد حتما به یک روانپزشک متخصص مراجعه کنید.

فوبیا چیست؟

فوبیا یا هراس به ترس شدید و غیرمنطقی از یک شیء، موقعیت یا فعالیت خاص گفته می‌شود که باعث اختلال قابل توجه در زندگی روزمره فرد می‌شود. این ترس بسیار فراتر از ترس‌های معمولی است و با اضطراب و اجتناب شدید همراه است. اگر فوبیا در کودک شما باعث اختلال در زندگی روزمره او شده و یا شدت آن به حدی است که باعث ایجاد اضطراب و ناراحتی شدید شود، حتما باید به پزشک متخصص اطفال یا روانپزشک کودک مراجعه کنید.

تشخیص و درمان فوبیا در کودکان باید توسط متخصص انجام شود. والدین می‌توانند با ایجاد محیطی آرام و حمایتگر و همکاری با متخصص، به بهبود وضعیت کودک کمک کنند. فوبیا، ترس غیرمنطقی و شدید از چیزی است که معمولا خطری برای فرد ندارد. کودکان نیز مانند بزرگسالان ممکن است به فوبیاهای مختلفی مبتلا شوند.

این مطلب را نیز بخوانید: روانپزشک کودک و نوجوان

این ترس‌ها می‌توانند از یک شیء خاص، موقعیت یا حتی احساس گرفته شود. ترس از شلوغی  در کودکان یا آگورافوبیا، در واقع ترس از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی است که فرار از آن‌ها دشوار یا خجالت‌آور باشد. این ترس می‌تواند در کودکان نیز بروز کند و باعث شود آن‌ها از مکان‌های شلوغ، فضاهای باز، یا حتی ترک خانه احساس ترس و اضطراب کنند.

فوبیای دستشویی یا پاروئیدوفوبیا، ترس شدید و غیرمنطقی از دستشویی یا توالت است. این ترس می‌تواند به حدی شدید باشد که فرد مبتلا از رفتن به دستشویی عمومی یا حتی دستشویی خانه خود اجتناب کند. این فوبیا می‌تواند بر زندگی روزمره فرد، از جمله روابط اجتماعی و عملکرد شغلی تأثیر بگذارد.

آگروفوبیا (Agoraphobia): در این گونه ترس کودک از فضای باز احساس خطر می کند و ترس و اضطراب شدید به سراغ او می آید.

فوبیای خاص :  به مواردی مربوط می شود که کودک از اشیا، وسایل و موقعیت های خاص هراس دارد.

اختلال اضطراب جدایی:  همانطور که از نام اختلال اضطراب جدایی بر می آید، در این گونه ترس، کودک از جدایی از والدین خود هراس داشته و نسبت به آنها وابستگی شدید دارد. به طوری در هنگام خواب نیز نمی تواند انها را ترک کند.

اختلال اضطراب اجتماعی: اختلال اضطراب اجتماعی نیز با ترس شدید و فوبیا همراه است. حضور در اجتماع و سخن گفتن در جمع از ترس های کودک است. اوتیسم نیز در این اختلال قرار دارد.

در هنگام ترس و اضطراب شدید معمولا ضربان قلب کودک بالا می رود که با تعرق زیاد همراه است. این گونه ترس اگر بیشتر از یک سال بطول بی انجامد نشانه اختلال روانی است که باید درمان شود و در صورت عدم درمان در رفتار های وی در بزرگسالی تاثیر می گذارد و همچنین ترس همراه همیشگی کودک خواهد بود.

بررسی علائم فوبیا در کودکان

فوبیا یا  اختلال ترس شدید و غیرمنطقی از یک شیء، موقعیت یا موجود خاص، یک اختلال اضطرابی شایع در کودکان است. این ترس می‌تواند باعث اضطراب شدید و اجتناب از موقعیت‌های ترسناک شود و در نتیجه بر کیفیت زندگی کودک تأثیر بگذارد. علائم فوبیا در کودکان می‌تواند به صورت زیر ظاهر شود:

• ترس شدید و غیر منطقی
• اجتناب از موقعیت‌های ترسناک
• واکنش‌های فیزیکی
• گریه و جیغ زدن
• مشکلات خواب
• تغییرات رفتاری
• اضطراب کلی

این مطلب را نیز بخوانید: شاخص های سلامت روان در کودکان

درمان فوبیا در کودکان

• درمان شناختی رفتاری :CBT با استفاده از این روش درمانی کودک راه های جدیدی برای کنترل ترس و وحشت خود در زمان مواجهه با منبع ترس یاد می گیرد.
• خانواده درمانی
• دارو درمانی : در مواقعی خاص به دلیل شدت بیماری روانپزشک ترجیح می دهد از دارو برای درمان کودک استفاده کند.

انواع فوبیا در کودکان

فوبیا در کودکان ترس شدید و غیرمنطقی از یک شیء، موقعیت یا موجود زنده است. این ترس به قدری شدید است که می‌تواند بر زندگی روزمره کودک تأثیر بگذارد و باعث اضطراب و اجتناب از موقعیت‌های ترسناک شود. فوبیاهای کودکان بسیار متنوع هستند و می‌توانند شامل ترس از حیوانات، مکان‌ها، موقعیت‌ها یا حتی اشیاء باشند. برخی از رایج‌ترین انواع فوبیا در کودکان عبارتند از:

• ترس از حیوانات: ترس از سگ، گربه، حشرات، پرندگان و …
• ترس از مکان‌ها: ترس از ارتفاع، فضاهای بسته، مکان‌های شلوغ، تاریکی و …
• ترس از موقعیت‌ها: ترس از صحبت کردن در جمع، پرواز، تزریق، دندانپزشکی و …
• فوبیای خاص: ترس از خون، بیماری، مرگ، طوفان، آتش و …

این مطلب را نیز بخوانید: همه چیز در مورد اضطراب در کودکان

دلایل ایجاد فوبیا در کودکان

 فوبیای خاص در کودکان، ترس شدید و غیرمنطقی از یک شیء، موقعیت یا فعالیت خاص است که فراتر از واکنش طبیعی ترس است. این ترس می‌تواند باعث اضطراب شدید، اجتناب از محرک ترسناک و اختلال در عملکرد روزمره کودک شود. فوبیا یا ترس شدید و غیرمنطقی از یک شیء، موقعیت یا فعالیت خاص، در کودکان نیز می‌تواند رخ دهد. دلایل مختلفی برای ایجاد فوبیا در کودکان وجود دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• تجربیات منفی: یک تجربه ترسناک یا دردناک مرتبط با شیء یا موقعیت خاص می‌تواند باعث ایجاد فوبیا شود. به عنوان مثال، کودکی که توسط یک سگ گاز گرفته شده است ممکن است از همه سگ‌ها بترسد.
• مشاهده ترس دیگران: کودکان از طریق مشاهده واکنش‌های ترسناک والدین، دوستان یا سایر افراد نسبت به یک چیز خاص، ممکن است خود نیز آن ترس را یاد بگیرند.
• تلقین و القاء: گاهی اوقات، بزرگسالان به طور ناخودآگاه ترس‌های خود را به کودکان منتقل می‌کنند.
• عوامل ژنتیکی: برخی از افراد ممکن به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به فوبیا باشند.
• تغییرات در زندگی: رویدادهای مهم زندگی مانند طلاق والدین، نقل مکان یا شروع مدرسه جدید می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و در نتیجه فوبیا شود.
• مشکلات رشد عصبی: در برخی موارد، مشکلات رشد عصبی می‌تواند بر سیستم عصبی مرکزی کودک تأثیر گذاشته و باعث ایجاد فوبیا شود.

این مطلب را نیز بخوانید: همه چیز درباره ترس در کودکان

چطور فوبیا در کودکان را تشخیص دهیم؟

فوبیا یا ترس شدید و غیرمنطقی از چیزی خاص، می‌تواند در کودکان نیز رخ دهد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، به کودک کمک می‌کند تا بر این ترس غلبه کند. اگر متوجه شدید که کودک شما ترس شدیدی از چیزی خاص دارد و این ترس بر زندگی روزمره او تأثیر گذاشته است، بهتر است به پزشک یا روانشناس کودک مراجعه کنید.

پزشک یا روانشناس کودک با انجام مصاحبه با کودک و والدین، بررسی تاریخچه پزشکی کودک و ارزیابی علائم، می‌تواند به تشخیص فوبیا بپردازد. در برخی موارد، ممکن است از ابزارهای تشخیصی دیگری مانند پرسشنامه‌ها یا تست‌های روانشناسی نیز استفاده شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در مطب دکتر فرامرز ذاکری در تماس باشید.

چه راه هایی برای درمان اختلال فوبیا در کودکان وجود دارد؟

فوبیا یا ترس شدید و غیر منطقی از اشیاء، موقعیت‌ها یا موجودات خاص، می‌تواند در کودکان نیز رخ دهد. خوشبختانه، با روش‌های درمانی مناسب، می‌توان به کودکان کمک کرد تا بر این ترس غلبه کنند. در ادامه برخی از روش‌های درمانی موثر برای فوبیا در کودکان آورده شده است:

درمان شناختی-رفتاری (CBT)

• قرار گرفتن تدریجی: کودک به تدریج با چیزی که از آن می‌ترسد مواجه می‌شود، اما در محیطی امن و تحت نظارت درمانگر.
• مدیریت اضطراب: کودک یاد می‌گیرد تا از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق و تصور مثبت استفاده کند.
• تغییر افکار منفی: کودک یاد می‌گیرد که افکار منفی و نگرانی‌های خود را شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار واقع‌بینانه‌تر جایگزین کند.

درمان حساسیت‌زدایی سیستماتیک

این روش شبیه به درمان شناختی-رفتاری است، اما تمرکز بیشتری بر مواجهه تدریجی با عامل ترس دارد.

این مطلب را نیز بخوانید: 5 راهکار برای درمان استرس کودکان

درمان بازی

از طریق بازی‌های درمانی، کودک می‌تواند احساسات و ترس‌های خود را بیان کند و مهارت‌های اجتماعی و حل مسئله را بیاموزد.

 

دارودرمانی

در برخی موارد، ممکن است پزشک داروهایی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) را برای کاهش اضطراب و افسردگی تجویز کند. اما این داروها معمولاً به عنوان درمان مکمل و تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند.

درمان خانوادگی

درگیر کردن خانواده در روند درمان بسیار مهم است. خانواده باید یاد بگیرند که چگونه از کودک حمایت کنند و به او کمک کنند تا بر ترس خود غلبه کند.

اختلال فوبیا در کودکان چه تاثیری بر کیفیت زندگی آنها دارد؟

اختلال فوبیا در کودکان می‌تواند تأثیر بسیار قابل توجهی بر کیفیت زندگی آن‌ها بگذارد. این اختلال، که با ترس شدید و غیرمنطقی از یک شیء، موقعیت یا فعالیت خاص مشخص می‌شود، می‌تواند محدودیت‌های جدی در زندگی روزمره کودک ایجاد کند. در زیر به برخی از مهم‌ترین تأثیرات فوبیا بر کیفیت زندگی کودکان اشاره می‌شود:

• محدودیت در فعالیت‌ها: کودکان مبتلا به فوبیا ممکن است از شرکت در فعالیت‌های روزمره مانند مدرسه، بازی با دوستان یا شرکت در مهمانی‌ها اجتناب کنند. این محدودیت‌ها می‌تواند منجر به انزوای اجتماعی و کاهش فرصت‌های یادگیری و رشد شود.
• اضطراب و استرس مداوم: ترس مداوم و شدید ناشی از فوبیا می‌تواند منجر به اضطراب و استرس دائمی در کودک شود. این اضطراب می‌تواند بر خواب، اشتها و تمرکز کودک تأثیر منفی بگذارد.

این مطلب را نیز بخوانید: اختلال افسردگی کودکان

• مشکلات در روابط اجتماعی: کودکان مبتلا به فوبیا ممکن است در برقراری ارتباط با دیگران و ایجاد روابط دوستانه مشکل داشته باشند. ترس از قضاوت شدن یا قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی ناخوشایند می‌تواند باعث شود که آن‌ها از تعامل با دیگران اجتناب کنند.
• کاهش اعتماد به نفس: فوبیا می‌تواند به طور جدی به اعتماد به نفس کودک آسیب برساند. احساس ناتوانی در کنترل ترس و اجتناب از موقعیت‌های ترسناک می‌تواند باعث شود که کودک احساس بی ارزشی و ناامیدی کند.
• مشکلات تحصیلی: اضطراب ناشی از فوبیا می‌تواند بر تمرکز و یادگیری کودک در مدرسه تأثیر بگذارد. همچنین، اجتناب از موقعیت‌های خاصی که باعث ایجاد ترس می‌شوند، می‌تواند به عملکرد تحصیلی کودک آسیب برساند.

والدین چطور می توانند به درمان فوبیا کودکان خود کمک کنند؟

فوبیا، یا ترس شدید و غیرمنطقی از چیزی یا موقعیتی خاص، می‌تواند برای کودکان بسیار آزاردهنده باشد. خوشبختانه، والدین می‌توانند نقش مهمی در کمک به فرزندان خود برای غلبه بر این ترس‌ها ایفا کنند. در ادامه، چند راهکار مفید ارائه می‌شود:

درک فوبیای کودک

• گوش دادن فعال: به احساسات و نگرانی‌های کودک خود به دقت گوش دهید و آن‌ها را جدی بگیرید.
• اطلاع از محرک‌ها: سعی کنید بفهمید چه چیزهایی باعث ایجاد ترس در کودک می‌شوند.
• پرهیز از قضاوت: به جای سرزنش یا کوچک شمردن ترس‌های کودک، آن‌ها را درک کنید و به او اطمینان دهید که احساساتش طبیعی هستند.

ایجاد محیطی امن و حمایتی

• ایجاد حس امنیت: به کودک خود نشان دهید که همیشه در کنارش هستید و از او حمایت می‌کنید.
• تلاش برای آرامش کودک: در مواقعی که کودک احساس ترس می‌کند، سعی کنید با آرامش با او صحبت کنید و او را آرام کنید.
• تشویق به صحبت کردن: به کودک خود فرصت دهید تا درباره ترس‌هایش صحبت کند و احساسات خود را بیان کند.

مواجهه تدریجی با ترس‌ها

• شروع از مراحل کوچک: به تدریج کودک را با چیزهایی که از آن‌ها می‌ترسد آشنا کنید.
• استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی: به کودک خود تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا را آموزش دهید.
• تشویق و پاداش: هر پیشرفت کوچکی را که کودک انجام می‌دهد، تشویق کنید و به او پاداش دهید.

همکاری با متخصصان

مشاوره با روانشناس کودک: روانشناسان کودک می‌توانند تکنیک‌های درمانی خاصی را برای کمک به کودکان مبتلا به فوبیا آموزش دهند.

کلام آخر

فوبیا یا ترس شدید و غیر منطقی از یک شیء، موقعیت یا موجود خاص، در کودکان نیز می‌تواند رخ دهد. این ترس می‌تواند باعث اضطراب شدید و اجتناب از موقعیت‌های ترسناک شود. برای کاهش تأثیرات فوبیا بر کیفیت زندگی کودک، مهم است که به موقع به پزشک مراجعه کنید.

درمان‌های مختلفی مانند روان‌درمانی، دارو درمانی و تکنیک‌های آرام‌سازی می‌توانند به کودک کمک کنند تا بر ترس خود غلبه کرده و زندگی عادی‌تری داشته باشد. با ما در مطب دکتر فرامرز ذاکری، روانشناسی کودک در ارتباط باشید.