همانطور که می دانید متخصص روانپزشک باعث می شود تا فرد بتواند بیشتر متوجه اختلالاتی که دارد شود و در نتیجه بتواند طی روند درمانی که متخصص روانپزشک برایش در نظر می گیرد بهبود یابد.

در مطالب قبلی شما را با برخی از مشخصه های اختلالات اضطرابی آشنا کردیم. در ادامه همراه ما باشید تا اطلاعات بیشتری در مورد انواع بیماری ها و اختلالات اضطرابی به دست آورید.

 

اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟

اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی نوعی از اختلالات روانی است که در آن فرد دچار ترس و نگرانی شدید، مکرر و غیرمنطقی در موقعیت‌های اجتماعی می‌شود. این اختلال به‌ویژه زمانی بروز می‌کند که فرد احساس کند در معرض قضاوت یا ارزیابی دیگران قرار دارد، مثلاً هنگام صحبت کردن در جمع، شرکت در جلسه، رفتن به مهمانی یا حتی خوردن غذا در حضور دیگران. افراد مبتلا معمولاً نگران این هستند که احمق یا خجالت‌آور به نظر برسند و به‌شدت از تحقیر شدن یا طرد شدن می‌ترسند.

نکته جالب اینجاست که آن‌ها معمولاً می‌دانند که ترس‌شان اغراق‌آمیز و بی‌دلیل است، اما با این حال نمی‌توانند جلوی آن را بگیرند. این ترس می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که فرد به‌کلی از موقعیت‌های اجتماعی دوری کند و دچار انزوای اجتماعی شود. به مرور زمان، این دوری و انزوا ممکن است به مشکلات جدی‌تری مثل افسردگی، افت عملکرد تحصیلی یا شغلی، و حتی اعتیاد منجر شود. اضطراب اجتماعی معمولاً از سنین نوجوانی یا حتی کودکی آغاز می‌شود و اگر درمان نشود، ممکن است سال‌ها باقی بماند و بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد.

شخیص اختلال اضطراب اجتماعی

تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی نیازمند بررسی دقیق علائم، سابقه فردی و ارزیابی‌های تخصصی توسط روان‌شناس یا روانپزشک است. برخلاف خجالت طبیعی که معمولاً کوتاه‌مدت و گذراست، اضطراب اجتماعی یک ترس پایدار و ناتوان‌کننده است که باید حداقل به مدت شش ماه در زندگی فرد حضور داشته باشد و عملکرد طبیعی او را در زمینه‌هایی مثل کار، تحصیل یا روابط اجتماعی مختل کند. متخصصان برای ارزیابی بهتر، معمولاً از ابزارهایی مانند مصاحبه‌های بالینی ساختاریافته یا پرسش‌نامه‌هایی نظیر LSAS (مقیاس اضطراب اجتماعی لیبویتز) و SPIN استفاده می‌کنند.

در فرآیند تشخیص، لازم است دیگر اختلالات روانی مثل اختلال پانیک، افسردگی اساسی، اختلال شخصیت اجتنابی یا حتی اثرات سوء مصرف مواد از اختلال اضطراب اجتماعی متمایز شود. همچنین پزشک باید مطمئن شود که این اضطراب به علت مشکلات پزشکی دیگر یا مصرف دارو خاصی به وجود نیامده است. تشخیص دقیق، اولین و حیاتی‌ترین گام برای برنامه‌ریزی درمان مناسب است.

نظر متخصص روانپزشک درباره اضطراب اجتماعی

بسیاری از روانپزشکان و متخصصان سلامت روان بر این باورند که اضطراب اجتماعی یک اختلال واقعی، شایع و البته قابل درمان است که نباید دست‌کم گرفته شود. از نگاه آن‌ها، این اختلال ریشه‌های ژنتیکی، زیستی، روانی و اجتماعی دارد و ممکن است در نتیجه تجربه‌های منفی دوران کودکی، سبک فرزندپروری کنترل‌گرایانه یا حوادث استرس‌زای اجتماعی شکل بگیرد. روانپزشکان تأکید می‌کنند که اضطراب اجتماعی با ویژگی‌های شخصیتی مانند خجالتی بودن یا درون‌گرایی اشتباه گرفته نشود، زیرا آن‌چه در این اختلال اتفاق می‌افتد، فراتر از یک کم‌رویی ساده است. فردی که دچار اضطراب اجتماعی است، ممکن است دچار حملات اضطرابی شود یا حتی زندگی روزمره‌اش مختل گردد.

از نگاه بالینی، اضطراب اجتماعی می‌تواند در صورت عدم درمان به اختلالات دیگر مانند افسردگی یا اعتیاد منتهی شود. خوشبختانه با پیشرفت علم روانپزشکی، درمان‌های مؤثری برای این اختلال وجود دارد که می‌توانند کیفیت زندگی بیمار را به‌طرز چشمگیری بهبود بخشند. روانپزشک‌ها در عین حال با همدلی و درک عمیق نسبت به بیمار، تلاش می‌کنند تا راهی به سوی سلامت روان پایدار باز کنند.

این نوع اختلال در یک شرایط خاص خود را بروز می دهد. اختلال اضطراب اجتماعی نوعی ترس است که در هنگام برقراری ارتباط و قرار گیری در جایگاه هایی خاص مورد تحریک قرار می گیرد.ترس و اضطراب شدید از قرار گیری در شرایطی خاص از جمله مهم ترین نکاتی است که در مورد این اختلالات باید مورد توجه قرار گیرد.

درمان اختلال اضطراب اجتماعی

درمان اختلال اضطراب اجتماعی یک فرآیند چندوجهی و گام‌به‌گام است که ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. اغلب درمان‌ها شامل روان‌درمانی، دارودرمانی، یا ترکیبی از هر دو هستند. یکی از مؤثرترین روش‌ها در این زمینه، “شناخت‌درمانی رفتاری” یا CBT است. در CBT، فرد یاد می‌گیرد که افکار منفی و غیرواقع‌بینانه‌ای را که در مورد خودش یا واکنش دیگران دارد، شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار واقع‌بینانه‌تر جایگزین کند. این روش به فرد کمک می‌کند تا با موقعیت‌های ترس‌زا به‌طور تدریجی مواجه شود و مهارت‌های اجتماعی را تمرین کند.

در برخی موارد، به‌ویژه زمانی که اضطراب شدید است و مانع حضور در جلسات روان‌درمانی می‌شود، داروهایی مانند SSRI برای کاهش شدت علائم تجویز می‌شود. تکنیک‌های آرام‌سازی، تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا نیز می‌توانند به‌عنوان درمان‌های مکمل مؤثر باشند. گاهی اوقات نیز درمان گروهی، که در آن افراد با مشکل مشابه در یک محیط حمایتی گرد هم می‌آیند، کمک زیادی به کاهش ترس اجتماعی می‌کند. نکته مهم این است که درمان نیازمند زمان، پیگیری منظم و صبوری است، اما نتیجه‌اش بازگشت به یک زندگی سالم‌تر و شادتر خواهد بود.

داروهای مؤثر در درمان اضطراب اجتماعی

درمان دارویی اضطراب اجتماعی معمولاً با استفاده از داروهای ضدافسردگی از خانواده مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) آغاز می‌شود. داروهایی مانند سرترالین (Zoloft)، پاروکستین (Paxil) و فلوکستین (Prozac) با تنظیم سطح سروتونین در مغز، می‌توانند احساس اضطراب را کاهش دهند. برخی افراد نیز از داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRI) مانند ونلافاکسین بهره می‌برند.

در موارد خاص، پزشک ممکن است برای کنترل علائم جسمی اضطراب (مانند لرزش، تعریق یا تپش قلب) داروهایی مانند پروپرانولول (نوعی بتابلاکر) تجویز کند. بنزودیازپین‌ها نیز ممکن است برای دوره‌های کوتاه‌مدت و در شرایط خاص مفید باشند، اما به‌دلیل احتمال وابستگی، تجویز بلندمدت آن‌ها توصیه نمی‌شود. انتخاب دارو باید با بررسی دقیق سابقه پزشکی و روانی فرد و با درنظر گرفتن عوارض جانبی احتمالی انجام شود. مهم‌ترین نکته در درمان دارویی، پیگیری منظم با روانپزشک برای ارزیابی اثر دارو و تنظیم دوز مناسب است.

روان‌درمانی برای اضطراب اجتماعی

روان‌درمانی به‌ویژه برای کسانی که ترجیح می‌دهند بدون دارو با اضطراب خود مقابله کنند یا به‌دنبال راه‌حل پایدارتر هستند، گزینه‌ای بسیار مؤثر است. یکی از موفق‌ترین شیوه‌های روان‌درمانی در این زمینه، شناخت‌درمانی رفتاری (CBT) است. در CBT، درمان‌گر با فرد همکاری می‌کند تا باورهای ناسالم و تحریف‌شده‌ای را که ریشه اضطراب اجتماعی دارند، شناسایی و بازسازی کند.

برای مثال، این باور که “اگر در جمع اشتباهی کنم، همه من را مسخره می‌کنند” جای خود را به باور واقع‌بینانه‌تری می‌دهد مانند “همه ممکن است اشتباه کنند، و این طبیعی است.” علاوه بر آن، درمان‌گر با فرد تمرین می‌کند که به تدریج با موقعیت‌های ترس‌آور مواجه شود، به‌جای آن‌که از آن‌ها فرار کند. درمان‌های گروهی نیز می‌توانند برای تمرین مهارت‌های اجتماعی و احساس حمایت بسیار مفید باشند. روان‌درمانی اگر به‌طور منظم، با حوصله و همراه با اعتماد به درمان‌گر انجام شود، می‌تواند نتایج بسیار مثبتی به همراه داشته باشد.

نقش روانپزشک در درمان اختلال اضطراب اجتماعی

روانپزشک در فرآیند درمان اضطراب اجتماعی، نقش محوری و بسیار تعیین‌کننده‌ای دارد. اولین مسئولیت او، تشخیص دقیق اختلال بر پایه مصاحبه بالینی، تست‌های استاندارد و ارزیابی سابقه بیماری است. پس از آن، روانپزشک برنامه درمانی مناسب با شرایط خاص هر فرد را طراحی می‌کند که ممکن است شامل تجویز دارو، معرفی به روان‌شناس برای روان‌درمانی، یا ترکیبی از هر دو باشد.

او در طول درمان، روند پیشرفت بیمار را بررسی کرده، در صورت نیاز دارو را تغییر داده یا دوز آن را تنظیم می‌کند و به فرد کمک می‌کند تا با عوارض جانبی احتمالی داروها کنار بیاید. روانپزشک همچنین در مواقع بحرانی، مثل حملات اضطرابی شدید یا خطر افسردگی، اقدامات حمایتی و فوری را به‌کار می‌گیرد. مهم‌تر از همه، روانپزشک باید رابطه‌ای مبتنی بر اعتماد، احترام و همدلی با بیمار برقرار کند، تا فرد احساس امنیت و پذیرش کرده و با انگیزه درمان را ادامه دهد.

تفاوت اضطراب اجتماعی با خجالت یا درون‌گرایی

یکی از سوءتفاهم‌های رایج این است که افراد اضطراب اجتماعی را با خجالتی بودن یا درون‌گرایی اشتباه می‌گیرند. در حالی که درون‌گرایی یک ویژگی شخصیتی کاملاً طبیعی است و افراد درون‌گرا صرفاً ترجیح می‌دهند وقت خود را به‌تنهایی یا در جمع‌های کوچک بگذرانند، بدون این‌که ترسی از قضاوت دیگران داشته باشند.

خجالت نیز یک واکنش موقتی و قابل مدیریت به موقعیت‌های ناآشناست و با گذشت زمان و تجربه معمولاً کاهش می‌یابد. اما اضطراب اجتماعی چیزی فراتر از این‌هاست. در این اختلال، فرد درگیر ترس شدید، پایدار و ناتوان‌کننده از موقعیت‌های اجتماعی است، به حدی که ممکن است عملکرد شغلی یا تحصیلی‌اش مختل شود و حتی زندگی روزمره‌اش را از ترس قضاوت دیگران محدود کند. این ترس‌ها معمولاً با نشانه‌های جسمی و روانی شدید همراه هستند و نیاز به درمان تخصصی دارند. بنابراین، در حالی که درون‌گرایی و خجالت به‌خودی‌خود مشکلی نیستند، اضطراب اجتماعی یک اختلال روانی جدی است که می‌تواند تأثیر عمیقی بر زندگی فرد بگذارد.

درمان اختلال اضطراب اجتماعی

ترسی خاص

درمان انتخابی: سی بی تی

اولین روش درمانی اگر نیاز شد SSRIs و یا SNRI می باشد. به منظور کاهش میزان علائم بیماری از این نوع روش های درمانی استفاده می شود.

همچنین از طریق Benzodiazepines نیز می توان درمان را انجام داد. این نوع درمان می تواند به صورت برنامه ریزی شده انجام شود.

همچنین برای بیمارانی که نمی توانند در جمع صحبت کنند و یا اضطراب عملکرد دارند می توانند با آتنولول و یا پروپرانولول درمان پیدا کنند.

 

نشانه ها و علائم اختلال اضطراب اجتماعی

این نوع ترس معمولا در خانم ها شیوع پیدا ی کند و در درجه دوم در مردان می توان آثار این بیماری را مشاهده کرد.

بیش از 10 درصد ممکن است در طول زندگی فرد این اختلال به وجود بیاید.

به طور کلی تعداد خانم هایی که به این اختلال دچار می شوند بسیار بیشتر از مردان است. البته شیوع بیماری از نظر جنسیت بستگی به موقعیت اجتماعی و زندگی فرد دارد.

برای استفاده از خدمات و مشاوره با متخصص روانپزشک می توانید با کارشناسان ما در تماس باشید.

سخن پایانی

اختلال اضطراب اجتماعی اگرچه یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است، اما بسیاری از افراد سال‌ها با آن زندگی می‌کنند بدون آن‌که بدانند دچار یک مشکل قابل‌درمان هستند. این اختلال می‌تواند فرصت‌های شغلی، تحصیلی، روابط اجتماعی و حتی اعتمادبه‌نفس فرد را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. اما خبر خوب این است که راه‌های علمی و مؤثری برای درمان آن وجود دارد؛ از جمله روان‌درمانی، دارودرمانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی و تکنیک‌های آرام‌سازی. آن‌چه مهم است، برداشتن قدم اول و پذیرش نیاز به کمک است.

اگر احساس می‌کنی ترس از قضاوت دیگران مانع زندگی‌ات شده، بدان که تنها نیستی و کمک حرفه‌ای در دسترس توست. درمان می‌تواند زندگی تو را تغییر دهد، کیفیت روابطت را بالا ببرد و آرامش روانی واقعی به تو بازگرداند. همیشه یادت باشد که کمک خواستن نشانه ضعف نیست، بلکه نشانه شجاعت است.

سؤالات متداول درباره اختلال اضطراب اجتماعی

۱. آیا اضطراب اجتماعی با گذر زمان خودبه‌خود درمان می‌شود؟
در برخی موارد خفیف، ممکن است علائم به مرور زمان کمتر شوند، اما معمولاً بدون درمان تخصصی، اختلال اضطراب اجتماعی مزمن باقی می‌ماند و حتی ممکن است بدتر شود. درمان به کاهش علائم و بازگشت به زندگی عادی کمک می‌کند.

۲. آیا اضطراب اجتماعی فقط در موقعیت‌هایی مثل سخنرانی بروز می‌کند؟
خیر. هر موقعیتی که فرد احساس کند در معرض نگاه یا قضاوت دیگران است، می‌تواند باعث اضطراب اجتماعی شود. این شامل مهمانی رفتن، تماس چشمی، غذا خوردن در جمع یا حتی تلفن زدن می‌شود.

۳. آیا داروها اعتیادآورند؟
داروهای اصلی درمان اضطراب اجتماعی مانند SSRIها معمولاً اعتیادآور نیستند. اما داروهایی مانند بنزودیازپین‌ها که گاهی برای مدت کوتاه تجویز می‌شوند، در صورت مصرف نادرست ممکن است ایجاد وابستگی کنند. مصرف دارو همیشه باید تحت نظر روانپزشک باشد.

۴. آیا کودکان و نوجوانان هم ممکن است دچار اضطراب اجتماعی شوند؟
بله. این اختلال اغلب در دوران نوجوانی شروع می‌شود، ولی علائم آن ممکن است در کودکی نیز ظاهر شوند. شناسایی زودهنگام و حمایت خانواده در درمان این اختلال در سنین پایین بسیار مؤثر است.

۵. آیا می‌توان بدون دارو این اختلال را درمان کرد؟
بله. در بسیاری از موارد، به‌ویژه اگر شدت علائم متوسط یا خفیف باشد، روان‌درمانی (مانند CBT) به‌تنهایی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. با این حال، در موارد شدید یا مقاوم به درمان، ترکیب دارو و روان‌درمانی بهترین نتیجه را می‌دهد.