همه کودکان به دلیل بی احتیاطی یا شیطنت هایی که مختص این دوران است، ممکن است در کارهای روزمره، بازی ها، مطالعه و… دچار بی توجهی و عدم تمرکز موقت شوند و نمی توان گفت که دارای معلولیت های خاصی هستند. با این حال، گاهی اوقات، بی توجهی در کودکان به عنوان یک بیماری عصبی در نظر گرفته می شود و زمانی که مجموعه ای از علائم طولانی مدت همراه با ADHD وجود دارد، باید جدی تر گرفته شود. در ادامه با گروه روانشناسی و روانپزشکی آرام همراه باشید.

عدم تمرکز کودکان ریشه در سنین پایین آنها دارد و در صورت عدم شروع درمان با بروز علائم، این اختلال تا بزرگسالی ادامه پیدا می کند و گاهی به صورت بیش فعالی که شدیدتر است خود را نشان می دهد. علاوه بر این، امروزه اعتقاد بر این است که با مراجعه به متخصص می ‌توانید بیماری را کنترل و درمان نموده و از سرایت آن به بزرگسالی و آسیب بیشتر به زندگی افراد مبتلا جلوگیری کنید.

عدم تمرکز کودکان

آمارهای مربوط به اختلالات توجه و تمرکز در جوامع، قومیت ها و فرهنگ ها متفاوت است. به طور متوسط ​​حدود 7 تا 10 درصد کودکان بی توجه هستند. در بسیاری از موارد، پس از سه سالگی، معلمان و مربیان در مهدکودک یا مدرسه برای اولین بار از بی توجهی یا حواس پرتی کودک شکایت می کنند.

این مطلب را نیز بخوانید: مرکز rTMS

ADHD یکی از شایع ترین و جدی ترین مشکلات عصبی در دوران کودکی و نوجوانی محسوب می شود. در حال حاضر، تقریباً سه میلیون کودک در سراسر جهان برای درمان عدم تمرکز کودکان، دارو مصرف می کنند. ADHD در 3-4 درصد از کودکان مدرسه ای و 4 درصد از بزرگسالان شایع است.

این آسان نیست که از فرزندان خود بخواهید روی چیزی تمرکز کنند، و این مشکل برای بسیاری از والدین است. این مشکل در چند سال اول زندگی کاملاً طبیعی است، اما اگر فرزند شما به سن مدرسه رسیده باشد و برای مدت طولانی در محل کار خود تلاش کند، ممکن است دچار مشکلات تمرکز شود. این بی توجهی می تواند تأثیر منفی بر تحصیل و سایر جنبه های زندگی او بگذارد.

نشانه های عدم تمرکز در کودکان

اگر متوجه هر یک از علائم و نشانه های عدم تمرکز در کودکان شدید، در نظر بگیرید که او ممکن است در تمرکز مشکل داشته باشد:

• به راحتی حواسش پرت می شود.
• بی قرار و ناآرام است
• ناتوانی در مرتب نگه داشتن اتاق و وسایل.
• او نمی تواند رویه های صحیح را برای انجام کارها دنبال کند.
• مشکل داشتن در انجام تکالیف.
• بدخلق، تحریک پذیر، زودرنج یا پرخاشگر شدن.
• او قادر به حفظ روابط دوستانه نیست.

علت عدم تمرکز کودکان

در اینجا به برخی از مهم ترین علل عدم تمرکز کودکان اشاره می کنیم:

این مطلب را نیز بخوانید: روانپزشک کودک و نوجوان

1. در دسترس بودن عوامل حواس ‌پرتی

کنجکاوی کودک همیشه به دنبال حواس پرتی است. چیزهایی مانند تلویزیون، تلفن همراه، اسباب ‌بازی‌ های کوچک در گوشه‌ های اتاق افتاده یا هر چیز دیگری که ممکن است باعث آشفتگی شود. حتی یک پنجره رو به خیابان می تواند حواس کودک را پرت کند. این امر به ویژه در کارهایی که نیاز به تمرکز بالایی دارند، مانند نوشتن تکالیف مدرسه، صادق است.

بنابراین، قبل از شروع کار، سعی کنید محیط را از همه عوامل حواس پرتی پاک کنید. این شامل تلفن همراه شما نیز می شود.

2. سختی کار

سختی هر کاری به سن کودک بستگی دارد به همین دلیل ممکن است برخی از کارها اصلا برای او مناسب نباشد. هنگامی که چیزی برای کودکان دشوار به نظر می رسد، آنها به احتمال زیاد از آن اجتناب می کنند. بنابراین ممکن است در ابتدا تسلیم شوند یا حتی به تلاش فکر هم نکنند.

یک راه ساده برای حل این مشکل، تقسیم کار به قسمت های کوچک و ساده است. این کار باعث می شود کودک شما راحت تر از عهده آن برآید.

3. عدم توجه

کودکان مشتاق توجه و عشق هستند. مخصوصاً از پدر و مادرشان. به همین دلیل است که گاهی اوقات آنها ممکن است فقط برای جلب توجه والدین خود بر روی چیزهای خاصی تمرکز نکنند، بنابراین تا حد امکان با فرزند خود ارتباط برقرار کنید و با او رابطه گرم و صمیمی برقرار کنید. حتی اگر 10 دقیقه برای عزیزتان وقت می گذارید، این کار را به شیوه ای سازنده و غنی انجام دهید. در اینجا کیفیت مهمتر از کمیت است.

4. تغذیه نامناسب

نخوردن صبحانه یکی از بزرگترین و رایج ترین اشتباهات است که هم به سلامت کودک شما آسیب می رساند و هم بر تمرکز او تاثیر منفی می گذارد. پس این وعده غذایی را جدی بگیرید.

نکته بعدی این است که بسیاری از غذاها مانند بلغور جو دوسر، نان سبوس دار و غلات حاوی شیر، منابع غنی از کربوهیدرات های به اصطلاح “پیچیده” به حساب می آیند که به عنوان عوامل آرام کننده برای بدن عمل می کنند و به کودکان کمک می کنند راحت تر به خواب بروند. از سوی دیگر، نوشیدنی های کافئین دار مانند چای، قهوه و نوشیدنی های کافئین دار می توانند انرژی بدن را تامین کنند و با خواب آلودگی مقابله کنند.

این مطلب را نیز بخوانید: مرکز نوروفیدبک

فقط یک مشکل وجود دارد: همانطور که احتمالا می دانید، در بسیاری از کشورهای جهان، والدین به فرزندان خود نوشیدنی های کافئین دار به خصوص قهوه نمی دهند و یا فقط گهگاهی این نوشیدنی ها را به مقدار کم در مقابل کودکان خود قرار می دهند. به عنوان مثال، آکادمی اطفال آمریکا توصیه نمی کند که کودکان زیر 12 سال هر نوع قهوه، چای یا نوشیدنی های کافئین دار و انرژی زا بنوشند.

البته تا جایی که می دانیم چای دوست وفادار ما ایرانی ها معمولا به اندازه قهوه عوارض جانبی ندارد. تا زمانی که کمرنگ باشد و زیاد نخورید، خوب است. با این حال، قبل از دادن چای به فرد مورد علاقه خود، بهتر است با پزشک خانواده خود مشورت کنید.

به طور خلاصه، تأثیر تغذیه بر توجه را در نظر بگیرید. انواع غذاهایی که می خوریم، زمان خوردن آنها و میزان مصرف مهم است. سعی کنید از تنوع غذایی متعادل استفاده کنید و بر خوردن غذاهای سالم تاکید کنید.

5. کم خوابی

خواب یکی از مهمترین مسائل زندگی به خصوص برای کودکان است. خواب شبانه کافی و با کیفیت می تواند اثرات مثبت شگفت انگیزی حتی برای بزرگسالان داشته باشد. بچه ها کجا هستند؟ کودک شما بسته به سنش به 8 تا 12 ساعت خواب در هر شب نیاز دارد.

کمبود خواب باعث می شود کودکان در تمرکز دچار مشکل شوند. مقالاتی در مورد میزان خواب کودکان در سنین مختلف بخوانید، داشتن زمان خواب مشخص و پایبندی به آن بسیار مهم است. شرایطی را فراهم کنید تا کودکان در طول شبانه روز خواب کافی و به موقع داشته باشند.

این مطلب را نیز بخوانید: بررسی درمان عدم تمرکز کودکان با دستگاه نوروفیدبک

عوامل تشدید کننده مشکل عدم تمرکز در کودکان

عوامل دیگری نیز وجود دارد که می تواند باعث یا تشدید عدم تمرکز در کودکان شود. شامل:

1. مشکلات شخصی

اگر فرزند شما مشکل شخصی مشکل ‌ساز داشته باشد، طبیعتاً تمرکز کردن برای او آسان نخواهد بود. اگر مشکل خاصی در خانه وجود دارد، سعی کنید عزیزتان را از آن دور کنید.

2. عدم علاقه یا انگیزه

وقتی کودک به چیزی علاقه مند نیست، البته تمرکز روی آن دشوار است. نداشتن انگیزه یکی دیگر از عواملی است که با تمرکز خوب پیش نمی رود. خیلی اوقات این بی انگیزگی و بی انگیزگی گریبانگیر کودکانی می شود که استانداردهای بالایی دارند.

برای حل این مشکل باید راهی برای علاقه مند کردن کودک به موضوع یا ایجاد انگیزه در او پیدا کنید. ممکن است لازم باشد از یک مشاور کمک بگیرید.

3. عدم تحرک کافی

اگر کودک شما فعالیت بدنی کافی نداشته باشد، ممکن است در دام بی حالی و تنبلی بیفتد. به این ترتیب تمرکز او مختل می شود.

اجازه ندهید زیاد جلوی تلویزیون، موبایل و کامپیوتر بنشیند. او را از خانه بیرون ببرید. با هم به پیاده روی یا دوچرخه سواری بروید و…. همچنین با مزایا و معایب استفاده کودکان از تلفن همراه آشنا شوید.

4. استفاده از سبک تدریس نامناسب

همه کودکان به یک شکل یاد نمی گیرند. برخی با گوش دادن، برخی با دیدن و خواندن و نوشتن و برخی با کار عملی بهتر یاد می گیرند. پس سبک یادگیری مناسب را برای فرزندتان پیدا کنید.

این مطلب را نیز بخوانید: شاخص های سلامت روان در کودکان

5. مشکلات در سازماندهی

اگر اتاق فرزندتان و وسایل داخل کیف مدرسه او نامرتب است، احتمالاً باید بیشتر به دنبال وسایل خود بگردند تا اینکه وقت خود را صرف یادگیری و انجام کارهای دیگر کنند.

راه حل واضح است: به فرزندتان کمک کنید تا کیف و وسایل مدرسه اش را هر روز مرتب کند تا زمانی که به عادت تبدیل شود.

6. اختلالات یادگیری

مشکل تمرکز کودک ممکن است به اختلالاتی مانند ADHD و نارسا خوانی مربوط باشد. اگر مشکوک هستید که فرزندتان با چنین مشکلی مواجه است، با روانشناس یا روانپزشک کودک که تجربه درمان اختلالات یادگیری را دارد، مشورت کنید.

7. غم و اندوه

اگر کودک یکی از اعضای خانواده یا یکی از عزیزان خود را از دست داده باشد، البته نمی توان از او انتظار توجه داشت.

در چنین مواقعی با او صحبت کنید یا در صورت لزوم از مرکز مشاوره کمک بگیرید. روش های تشخیص عدم تمرکز در کودکان

اگرچه در ابتدای این مقاله به طور مختصر به علائم عدم تمرکز پرداختیم، اما مانند بسیاری از مشکلات روحی و روانی، برای تشخیص درست عدم تمرکز در کودکان، باید با روانشناس یا روانپزشک کودک تماس بگیرید.

روانپزشک یا روانشناس علاوه بر بررسی علائم مختلف مانند بی قراری، حواس پرتی، مهارت های حرکتی ضعیف، دست خط ضعیف و موارد ذکر شده در قسمت علائم، به سلامت و وضعیت جسمانی کودک نیز توجه می کند و در نهایت از مجموع با این معاینات مشخص می شود که آیا مشتری از عدم تمرکز رنج می برد یا خیر؟

روش های درمان عدم توجه و تمرکز در کودکان

در بالا، پس از صحبت در مورد هر یک از عواملی که باعث ایجاد مشکل در تمرکز می شود، راه هایی را برای کاهش شدت عدم تمرکز کودک یا حتی در برخی موارد به نوعی درمان آن را برجسته کردیم. اما اگر با این کارها مشکل حل نشد، باید از یک متخصص کمک بگیرید.

این مطلب را نیز بخوانید: بهترین دکتر روانپزشک کودکان کیست؟

در بیشتر موارد نیازی به مصرف داروی افزایش تمرکز کودکان نیست، اما اگر عدم تمرکز نتیجه اختلالی مانند بیش فعالی باشد، احتمالاً پزشک علاوه بر روش های روان درمانی، دارو نیز تجویز می کند.

درمان عدم تمرکز کودکان هنگام مطالعه

برای اینکه کودکان در حین مطالعه کمتر با کمبود تمرکز دست و پنجه نرم کنند، می توانید از این راه حل ها برای درمان عدم توجه و تمرکز در کودکان استفاده کنید:

1. انجام تمرینات و بازی های متمرکز بر تمرکز

از آنجایی که کودکان با بازی کردن بهتر و بیشتر یاد می گیرند، خوب است که یک عنصر سرگرمی را به فعالیت های آنها اضافه کنید. استفاده آنها از تلفن همراه، تبلت و رایانه را محدود کنید و در عوض آنها را تشویق کنید تا با اسباب بازی های ساده بازی کنند و در تمرینات و فعالیت هایی شرکت کنند که تمرکز را افزایش می دهد.

در اینجا به برخی از این فعالیت ها اشاره می شود:

• بازی های فکری: این نوع سرگرمی مانند: پازل، جدول کلمات متقاطع، بازی با ورق و … این بازی ها می توانند حافظه و تمرکز را بهبود بخشند.

مرتب سازی: مرتب سازی و تمرکز ارتباط نزدیکی با هم دارند. دنبال کردن دستور غذا، تهیه غذا بر اساس دستور، چیدن سفره و … نمونه هایی از مرتب سازی هستند.

• نشستن خالی: در این بازی کودک تشویق می شود که روی صندلی بنشیند و کار دیگری انجام ندهد تا ببیند چقدر می تواند دوام بیاورد. بازی هایی مانند «مجسمه شو» نیز در این دسته قرار می گیرند
• تفاوت را بیابید: حتماً در مجلات یا رسانه های اجتماعی سرگرمی را دیده اید که می گوید “تفاوت این دو عکس را پیدا کنید” و این همان است.
• زبان پیچ: یکی از تفریحات دوران کودکی ما «زبان پیچ» یا «زبان پیچان» بود که البته در آن زمان چنین نامی نداشت. این کلمه معادل Tongue Twister است. نوعی بازی با کلمات که در آن باید عبارات سخت را چندین بار پشت سر هم به درستی تلفظ کنیم. عباراتی مانند: چایی داغه، دایی چاقه» یا «شیش سیخ جیگر، سیخی شیش هزار». با جستجو در اینترنت می توانید از این قبیل جملات خنده دار و عصبی کننده زیاد پیدا کنید و از آنها برای به چالش کشیدن تمرکز کودک خود استفاده کنید!
• چه چیزی حذف شده است؟: یک سری اعداد، حروف یا کلمات از آهنگی را که فرزندتان دوست دارد به ترتیب بخوانید، اما یک عدد، حرف یا کلمه را کنار بگذارید. فرزند شما باید قطعه گم شده را پیدا کند. یا بسته به سن کودک می توانید از او بخواهید اعداد را برعکس بشمارد.

2. فراهم آوردن محیطی بدون حواس پرتی

برخی از کودکان در محیط های آرام و دلپذیر به خوبی تمرکز می کنند و برخی در فضا هایی که کمی شلوغ و پر سر و صدا هستند راحت ترند.

این مطلب را نیز بخوانید: اختلال فوبیا در کودکان

اولین قدم برای افزایش تمرکز کودک این است که ببینیم او از عهده چه فضایی برمی آید. پس از آن با پخش موسیقی آرامش بخش (در صورت لزوم)، استفاده از منابع نور ملایم، خاموش کردن تلویزیون، خارج کردن وسایلی مانند تلفن همراه از اتاق و در دسترس قرار دادن وسایل ضروری از همان ابتدا، حواس پرتی را به حداقل برسانید.

3. استفاده از سبزیجات و غذای سالم

پرهیز از غذاهای ناسالم، مصرف پروتئین کافی، کاهش قند و سبزیجات و میوه های بیشتر در رژیم غذایی، قدرت بیشتری به مغز می دهد و تمرکز را تقویت می کند.

4. برنامه ریزی و زمان بندی

اگر برای کارهایی مانند مطالعه و ورزش برنامه داشته باشیم، کودک آمادگی و تمرکز بهتری روی آن پیدا می کند.

5. چرت بعد از ظهر

علاوه بر نقش غیرقابل انکار خواب شبانه، چرت زدن بعد از ظهر یا بعد از مدرسه نیز به افزایش تمرکز کمک می کند. البته در عرض یک ربع تا نیم ساعت نه بیشتر.

6. وظایف بزرگ را به قسمت های کوچکتر تقسیم کنید

خواندن یک فصل کتاب در یک زمان برای کودکان کار آسانی نیست. آن را به چند صفحه یا حتی چند پاراگراف تقسیم کنید تا کودک در هر جلسه بتواند بخشی از آن را بخواند. با تکمیل گام به گام قطعات کوچک، سرانجام کار بزرگ به پایان می رسد.

7. سبک یادگیری خاص فرزندتان را پیدا کنید

باز هم همان بحث در مورد سبک های یادگیری، بسته به سبک خاص فرزندتان، می توانید از ایده های زیر استفاده کنید:

• یادگیری بصری: کودکانی که با دیدن بهتر یاد می گیرند، اگر بخوانند و بنویسند، اطلاعات را بهتر به خاطر خواهند آورد.
• فلش کارت: با استفاده از فلش کارت می توانید معانی لغات، لغات انگلیسی و مفاهیم مختلف را به شکلی بهتر و لذت بخش تر یاد بگیرید. همان برگه های کوچکی که در یک طرف یک کلمه را می نویسیم و در طرف دیگر معنی آن را یادداشت می کنیم.
• نمودارها و جداول: برخی از کودکان اگر چیزی را که مطالعه می کنند به شکل نمودار و نمودار تبدیل کنند، بهتر می فهمند. همزمان با در دست گرفتن مداد، مهارت های حرکتی کودک نیز تقویت می شود.
• حاشیه نویسی، حتی اگر نامرتب باشد: حتی اگر حاشیه نویسی نامرتب باشد، باز هم برخی از کودکان نکات درس را بهتر با آن به یاد می آورند.
• یادگیری شنیداری: برخی از کودکان با گوش دادن بهتر یاد می گیرند. برخی از افراد با بلند خواندن یا گوش دادن به صحبت های دیگری که متنی را می خواند ارتباط بهتری برقرار می کنند. کتاب صوتی و ضبط صدای معلم می تواند برای این دو گروه مفید باشد
• گوش دادن به موسیقی: برخی افراد با گوش دادن به موسیقی ملایم در حین مطالعه، تمرکز را آسان تر می کنند.
• یادگیری عملی: برخی از دانش آموزان باید از نزدیک با مشکل درگیر شوند و به طور عملی، گاهی اوقات با کمک لمس، مطالب را به طور کامل درک کنند. نرم افزارهای شبیه سازی علمی مانند برنامه های نجوم، شبیه سازی های فیزیک و اطلس بدن انسان احتمالاً برای این گروه خوب هستند.

این مطلب را نیز بخوانید: اختلالات تیک Tic Disorders

8. کودک خود را برای کار بعدی آماده کنید

اگر کارهای فرزندتان به هم گره خورده است، به او بگویید که در مرحله بعد چه کاری انجام دهد. البته بین اتمام کار فعلی و شروع کار بعدی چند دقیقه به او استراحت دهید.

9. یک ضرب الاجل تعیین کنید

همانطور که قبلاً گفته شد، اگر برای انجام کار ضرب الاجلی تعیین کنید، کودک سعی می کند توجه بیشتری به کار داشته باشد. مثلاً می توانید بگویید که او باید 5 صفحه از فلان کتاب را در بیست دقیقه بخواند. بهتر است این زمان یک ربع تا بیست دقیقه بیشتر نباشد. زیرا کودکان معمولاً با تمرکز طولانی مدت عملکرد خوبی ندارند.

   10. یک سیستم تشویقی ایجاد کنید

می توانید مکانیزمی برای پاداش دادن به کودک ایجاد کنید. جوایزی که در نظر می گیرید نباید غذا یا اسباب بازی باشد. به عنوان مثال، می توانید از تشویق زبانی استفاده کنید یا به کودک اجازه دهید در ازای انجام تکالیف، کتاب داستانی را که دوست دارد بخواند.

11. برای تحرک و بازیگوشی زمان بگذارید

کودکان ذاتاً پرانرژی و خستگی ناپذیر هستند. اگر بعد از انجام یک کار ذهنی، آنها را رها کنید و انرژی خود را با بازی و پریدن به اطراف آزاد کنید، احتمالاً برای کار بعدی تمرکز بیشتری خواهند داشت.

12. مدیریت انرژی کودکان

برخی از کودکان صبح و برخی در عصر انرژی بیشتری دارند. وقتی انرژی زیاد است، کودک می تواند در مطالعه و سایر کارها تمرکز بهتری داشته باشد. بهتر است در ساعات اوج انرژی کارهای سخت را به او بسپارید و با کم شدن توانش به سراغ کارهای آسان تری بروید.

13. آرامش و تخیل

ترکیب تکنیک های آرامش بخش، مانند تنفس عمیق و شکمی، با تصاویر مثبت می تواند قدرت مغز را تقویت کند. به عنوان مثال، می توانید از کودک خود بخواهید چشمانش را ببندد و تصور کنید که در کلاس درس با تمرکز به درس گوش می دهد. از او بپرسید که چه می بیند. چه می شنوید چه چیزی حواس او را پرت می کند؟ و چگونه می تواند جلوی حواس پرتی را بگیرد؟ با تمرین این ایده ها می تواند به تدریج رفتار خود را در مدرسه تغییر دهد.

چه چیزی مانع درمان عدم تمرکز در کودکان می شود؟

اگر کودک روند درمانی را دنبال نکند و دستورات مشاور و پزشک را به درستی رعایت نکند، باید انتظار داشت که در مسیر درمان عدم تمرکز با مانعی مواجه شویم. کم خوابی، تغذیه نامناسب و همکاری نکردن متخصص در جلسات درمانی از جمله موانعی است که می توان بر سر راه ما باشد.

آیا می توانیم ADHD را در کودکان درمان کنیم؟

بله، مانند هر مهارت دیگری، می توان تمرکز را بهبود بخشید و عدم تمرکز را تا حد زیادی می توان کاهش داد. مهم این است که پشتکار داشته باشید و ناامید نشوید. با اتخاذ تصمیماتی که در این مقاله به آن ها اشاره کردیم، هم می توانید به افزایش تمرکز فرزندتان کمک کنید و هم به رابطه خود با او گرما و عمق بیشتری ببخشید.

این مطلب را نیز بخوانید: اختلال لکنت زبان

نتیجه گیری

اختلال کمبود توجه/بیش فعالی در کودکان بیماری خطرناکی نیست و با کمی دقت در بروز علائم و سیر آن می توان از انتقال آن به بزرگسالی جلوگیری کرد. خوشبختانه روش های تشخیصی و درمانی برای کنترل یا بهبود این اختلال وجود دارد و جای نگرانی وجود ندارد. مراقب باشید که هر علامتی نشان دهنده وجود این اختلال نباشد.

یک کودک باید بیش از دو علامت را به طور همزمان به مدت حداقل شش ماه نشان دهد تا به این اختلال در نظر گرفته شود. در مراقبت از کودکان دارای نقص توجه مراقب باشید زیرا هیچ یک از رفتارهای آنها عمدی یا قصد آسیب رساندن به آنها نیست و حتی گاهی اوقات از رفتار خود آگاه نیستند.

همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید از مشاوره تلفنی رایگان متخصصین موسسه روانشناسی و روانپزشکی آرام زیر نظر دکتر فرامرز ذاکری نیز استفاده کنید.