از آنجایی که بیش فعالی در کودکان به خودی خود با افزایش سن بهبود نمی یابد، در تمام مراحل زندگی و بزرگسالی بیمار می تواند آسیب های زیادی مانند تحریک پذیری، اختلالات خواب، اختلالات یادگیری، محرومیت از کلاس و اعتیاد را به همراه داشته باشد. باید علائم بیش فعالی در کودکان را به خوبی بشناسیم زیرا عوارض این اختلال و بیماری در موفقیت و آینده کودک بسیار موثر است.

بیش فعالی یا ADHD یکی از شایع ترین اختلالات عصبی رشدی در کودکان است. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در توجه، کنترل رفتار تکانشی مشکل داشته باشند (ممکن است بدون فکر کردن به عواقب آن عمل کنند)، یا بیش از حد فعال باشند. راه هایی برای کنترل اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) وجود دارد که در این مقاله بیشتر به آنها خواهیم پرداخت.

بیش فعالی در کودکان

اختلال کم توجهی/بیش فعالی (ADHD) یک مشکل رفتاری است که می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. انواع مختلفی از ADHD وجود دارد، مانند بی توجهی (مشکل در تمرکز) یا بیش فعالی-تکانشگری (بیش از حد فعال بودن – مشکل در تمرکز) مشکل اصلی است. کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD) بی قراری، تکانشگری یا بی توجهی مداوم نشان می دهند.

این ویژگی ها در بیش از یک مکان و در شرایط بیشتری مثلا در مدرسه و خانه مشاهده می شود. این علائم در بیش از یک فعالیت نیز دیده می شود. به عنوان مثال، در کارهای مدرسه و در روابط. آنها در سطح بالاتر از حد انتظار با سن رخ می دهند و باعث اختلالات و مشکلات قابل توجهی در زندگی روزمره کودک می شوند.

در برخی از کودکان، بیش فعالی می تواند مشکلات جدی ایجاد کند، به خصوص اگر به موقع درمان نشود. بنابراین، از این نظر، تشخیص زودهنگام بسیار مهم است. اگر درمان روانشناختی و حتی گاهی دارویی شروع شود، می تواند زندگی و آینده فرزند شما را تا حد زیادی بهبود بخشد.

البته باید در نظر داشت که با بررسی سوابق تحصیلی و گزارش معلم مشخص شود که آیا مشکلات یادگیری و رفتاری کودک در مدرسه عمدتاً ناشی از ناتوانی در حفظ توجه است یا ناشی از عدم درک از مواد درسی زیرا مشکلات تحصیلی می تواند ناشی از محدودیت های فکری، مشکلات رشدی یا تکاملی، طرد اجتماعی، اختلالات اضطرابی و خلقی و اعتماد به نفس پایین باشد.

اختلال رشد

روند رشد در مراحل اولیه زندگی نوزادان و کودکان به سرعت انجام می شود، اما معمولاً تأخیر های موقت و جزئی در رشد وجود دارد که نگران کننده نیستند. در برخی موارد، نوزادان و کودکان ممکن است استانداردهای رشد مورد انتظار را برای دوره های زمانی کوتاه برآورده نکنند، در این صورت توقف رشد یا عدم رشد رخ می دهد.

اختلال رشدی در این مرحله از زندگی اختلالی است که در آن رشد طبیعی بدنی افزایش وزن مورد انتظار یا عدم افزایش وزن کودک رخ می دهد که در این صورت پزشک سعی می کند علت آن را مشخص کرده و درمان را آغاز کند. نارسایی رشد معمولا در کودکان زیر 2 سال رخ می دهد و علت بستری شدن در بیمارستان در حدود 3 تا 5 درصد از کودکان زیر 2 سال است.

از علائم و نشانه های اختلال رشد کودک می توان به افزایش وزن نامنظم، کاهش اشتها، ضعف سیستم ایمنی، بی قراری، خستگی سریع و خواب زیاد اشاره کرد. همچنین این کودکان نسبت به محرک های محیطی پاسخ مربوط به سن را نشان نمی دهند. پرهیز از تماس چشمی و عدم تولید صدا از دهان از دیگر علائم این اختلال رشدی است.

بیش فعالی در کودکان از چه سنی شروع می شود؟

مشکل ADHD در کودکان یک اختلال عصبی رشدی است که سن شروع بیش فعالی معمولاً قبل از 12 سالگی (اغلب هنگام شروع مدرسه) مشاهده می شود. البته برخی مطالعات نشان می دهد که احتمال بروز علائم بیش فعالی در کودکان سه ساله وجود دارد.

علائم بیش فعالی در کودکان

اختلال بیش فعالی در کودکان با علائم و نشانه های مختلفی بروز می کند که نشان دهنده وجود کمبود توجه و تمرکز در کودک است. برای شناخت علائم بیش فعالی در کودکان بهتر است موارد زیر را به خاطر بسپارید:

انرژی زیاد

کودکان بیش فعال به طور غیرعادی پرانرژی بوده و دائماً درگیر فعالیت های بدنی مختلف هستند. گاهی اوقات این فعالیت ها به انرژی زیادی نیاز دارند. اما کودکان بیش فعال به طور شگفت انگیزی این کار را پشت سر هم انجام می دهند.

خستگی‌ناپذیری

یکی دیگر از خصوصیات بچه های بیش فعال خستگی ناپذیری آنهاست. به دلیل انرژی زیادی که در این کودکان وجود دارد، خیلی کم خسته می شوند و از انجام فعالیت هایی که دوست دارند خسته نمی شوند.

لجبازی

اگرچه لجبازی مشخصه همه کودکان در یک سن خاص است، اما میزان و نوع لجبازی در کودکان بیش فعال بسیار بیشتر است. آنها می توانند در حل هر کار یا رویدادی با شما سرسخت و مخالف باشند.

عدم یادگیری سریع

یکی دیگر از خصوصیات بچه های بیش فعال، کندی یادگیری است. آنها نمی توانند به سرعت یک کودک عادی چیزها را یاد بگیرند. بنابراین می توان گفت که یادگیری در کودکان بیش فعال زمان بیشتری می برد.

عدم توجه و تمرکز

یکی از علائم بیش فعالی در کودکان عدم تمرکز است. توانایی توجه به اشیا و موارد مختلف را ندارند و حتی در کوچکترین اتفاقی برای انجام فعالیت ها تمام تمرکز خود را از دست می دهند.

صبر کم

کودکان بیش فعال صبر بسیار کمی دارند و هر آنچه را که می خواهند در لحظه می خواهند و در صورت برآورده نشدن نیازهایشان رفتار تکانشی نشان می دهند.

صدای زیاد و بلند

کودکان بیش فعال در حالی که مشغول فعالیت و بازی هستند و توجهی به محیط اطراف خود ندارند مدام سر و صدای زیادی می کنند.

عدم تکمیل کار

آنچه والدین کودکان بیش فعال باید به آن توجه کنند این است که کودکان بیش فعال توانایی انجام و اتمام کارها را ندارند و بیشتر آن ها را ناتمام رها می کنند. این فعالیت ها می توانند متفاوت باشند. مانند رنگ آمیزی یک تصویر، ساخت کاردستی، نوشتن یا خواندن یک درس یا حتی تماشای فیلم و کارتون.

علت اختلال ADHD چیست؟

همانطور که در بالا ذکر شد، علت بیش فعالی کودکان هنوز به طور کامل شناخته نشده است. این احتمال وجود دارد که مانند سایر اختلالات روانی و رفتاری، ژنتیک در بروز ADHD نقش داشته باشد، اما تحقیقات اخیر به قرار گرفتن در معرض سموم محیطی مانند حشره کش ها و سرب و همچنین مصرف سیگار و الکل قبل از تولد اشاره می کند.

اعتقاد به اینکه آیا شکر باعث بیش فعالی می شود یا خیر در این تحقیق یافت نشد، اگرچه شکر فرآوری شده باعث افزایش بیش فعالی در موارد خاص می شود.

در مورد ADHD، «تربیت نادرست» مورد انتقاد نیست، اما روش های آموزشی بر توانایی منظم بودن کودک تأثیر می گذارد. کودکانی که تربیت یکپارچه ندارند یا مورد غفلت قرار می گیرند، بعداً در کنترل بیش فعالی یا تمرکز توجه خود روی یک موضوع مشکل پیدا می کنند.

درمان بیش فعالی کودک

درمان بیش فعالی کودکان مستلزم ارجاع به درمانگر متخصص است. برای این کار بهتر است به کلینیک ها و مراکز معتبر روانشناسی و مشاوره مراجعه کرده و با تحقیق در مورد تخصص، مهارت و تجربه درمانگر انتخاب کنید.

اختلال کم توجهی بیش فعالی ارتباط مستقیمی با مشکل ترشح برخی مواد در مغز دارد که با دارو قابل درمان است.دارودرمانی کاری است که فقط با تشخیص یک درمانگر متخصص در زمینه سلامت روان و تجویز روانپزشک انجام می شود.

بنابراین، خودسرانه برای درمان بیش فعالی کودک مبتلا به اختلال کم توجهی دارو مصرف نکنید.

خرید اسباب بازی برای کودکان بیش فعال به اندازه کودکان اوتیستیک مهم است و به درمان این اختلال کمک می کند. کارشناسان معتقدند با استفاده از ابزار و اسباب بازی های مناسب می توان استعدادهای کودکان بیش فعال را شناسایی و انرژی آنها را کنترل کرد. به عبارت دیگر بازی درمانی از ویژگی های کودکان بیش فعال به نحو مناسب و مفیدی استفاده می کند و مهارت های مختلف آنها را تقویت می کند.

روشی برای تشخیص بیش فعالی کودک

تشخیص اختلال کم توجهی/بیش فعالی (ADHD) کار آسانی نیست و باید توسط روانشناس یا روانپزشک انجام شود. اگر کودکی تا قبل از 12 سالگی مشکلات قابل توجهی در خانه یا مدرسه داشته باشد، متخصصان سلامت روان آزمایشات لازم را برای تأیید بیش فعالی آغاز می کنند.برای تشخیص بیش فعالی کودک تست های مختلفی وجود دارد که در صورت مشاهده حداقل 6 علامت ADHD در کودکان مورد استفاده قرار می گیرد.

چرا کودک مبتلا به ADHD با کودکان کوچکتر دوست بیشتری پیدا می کند؟

بیش فعالی در کودکان تمایل به برقراری دوستی با افراد کوچکتر از خود را تشویق می کند. از آنجا که ADHD نشان دهنده یک تاخیر رشد است، این کودکان تصور می کنند که دوستان کوچکترشان به سطح بلوغ آنها نزدیکتر هستند. علاوه بر این دوستی کودک مبتلا به ADHD با کوچکتر از خود به این دلیل است که دوستان کوچکتر می توانند به کودک مبتلا به ADHD حس رهبری بدهند.

تاثیر بازی مناسب بر بیش فعالی کودکان

بدترین تنبیه برای کودک بیش فعال این است که از او بخواهیم کاری را انجام دهد که نیاز به توجه و تمرکز دارد. مثلا به او بگویید این مسئله ریاضی را با هم حل کنید.در آن صورت، کودک معمولاً مایل به انجام هر کار دیگری جز تمرکز روی آن مسئله ریاضی است. در موارد بسیار شدید علاوه بر بازی درمانی باید از دارو درمانی نیز استفاده کرد. اما به طور کلی تاثیر بازی مناسب بر بیش فعالی کودکان به اثبات رسیده است.

به طور طبیعی بازی و ورزش راهی برای آزادسازی این انرژی های پنهان در کودک شما است و همراه با دارو درمانی و رفتار درمانی می تواند به بهبود وضعیت کودک شما کمک کند. علاوه بر این، بازی و ورزش کودکان بیش فعال باعث بهبود بی توجهی، تکانشگری و مهارت های اجتماعی آنها می شود.

تاثیر بیش فعالی کودک بر خواب او

به منظور روشن شدن رابطه بین ظاهر بیش فعالی و تاثیر بیش فعالی کودک بر خواب او، تحقیقاتی انجام شد که نشان دهنده یک رابطه پیچیده بین آنهاست، به طوری که در برخی موارد ظاهر این اختلال علت مشکلات خواب است و در مرحله دوم در گروه، مشخص شد که اگر کودک کمی خواب‌آلود باشد، علائم بیش‌فعالی بیشتر از خود نشان می‌دهد.

البته باید به یاد داشته باشیم که علت بسیاری از مشکلات خواب کودکان بیش فعال، عارضه مصرف قرص های بیش فعالی است. البته این بدان معنا نیست که مصرف این داروها را قطع کنید، بلکه در صورت مشاهده چنین مشکلاتی باید نظر پزشک را جویا شوید تا در صورت لزوم داروها را تغییر دهد.

کم خوابی مهم است و باید تحت نظر باشد زیرا طبق همین تحقیقات ثابت شده است که تأثیر منفی بر تمرکز، احساسات، موفقیت کودک در تکالیف مدرسه و حتی کیفیت زندگی سایر اعضای خانواده دارد.

همچنین خانواده های درگیر بیش فعالی به ویژه والدین به دلیل مشکل کودک و عواقب آن استرس های زیادی را تحمل می کنند و باید علاوه بر درمان کودک به دردهای روحی او نیز توجه شود.

اخرین کلام

بیش فعالی کودکی یک اختلال روانپزشکی است که هم در کودکان و هم در بزرگسالان رخ می دهد. علائم و نشانه های اختلال کم توجهی بیش فعالی از فردی به فرد دیگر متفاوت است و در هر فرد متفاوت ظاهر می شود. از این نظر به مادران توصیه می شود از مصرف الکل، سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض هوای آلوده در دوران بارداری به طور جدی پرهیز کنند.

همانطور که گفته شد، مراقبت و تربیت کودک از قبل از تولد آغاز می شود و باید به آن توجه شود. امیدواریم این مطالب دانش لازم را در اختیار مادران دلسوز قرار دهد و در جهت بهبود وضعیت کودک مورد استفاده قرار گیرد.